---

Konwencja o prawach dziecka – międzynarodowa konwencja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 listopada 1989 r. Jest to dokument obowiązujący w niemal wszystkich państwach świata (z wyjątkiem m.in. USA). W konwencji o prawach dziecka zostały spisane wszystkie prawa dziecka. Uchwalenie Konwencji jest jednym z ważniejszych osiągnięć Polski w dziedzinie ochrony praw dziecka. W roku 1978 Polska zaproponowała Komisji Praw Człowieka ONZ jej uchwalenie i przedstawiła projekt, który był później dwukrotnie modyfikowany.
 

Treść konwencji

Składa się z preambuły i 54 artykułów. Katalog sformułowano kierując się następującymi zasadami:

• dobra dziecka,
• równości (wszystkie dzieci są równe wobec prawa bez względu na pochodzenie, płeć, narodowość, itd.),
• poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców (państwo respektuje autonomię rodziny i ingeruje tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach według określonych procedur),
• pomocy państwa (państwo zobowiązane jest do podejmowania wszelkich działań ustawodawczo-administracyjnych dla realizacji praw uznanych w konwencji).

Konwencja ustanawia status dziecka oparty na następujących założeniach:

• dziecko jest samodzielnym podmiotem, ale ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej,
• dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności,
• rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka,
• państwo ma wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją w jej funkcjach.

Katalog praw i wolności obejmuje prawa cywilne, socjalne, kulturalne, polityczne i z założenia w niewielkim zakresie uwzględnia prawa ekonomiczne (dziecko winno się uczyć, a nie pracować). W skład tego wchodzą:

Prawa i wolności osobiste

• prawo do życia i rozwoju,
• prawo do tożsamości (nazwisko, imię, obywatelstwo, wiedza o własnym pochodzeniu),
• prawo do wolności, godności, szacunku, nietykalności osobistej,
• prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania,
• prawo do wyrażania własnych poglądów i występowania w sprawach dziecka dotyczących, w postępowaniu administracyjnym i sądowym,
• prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia z nimi,
• prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej,
• prawo nie rekrutowania do wojska poniżej 15 roku życia.

Prawa socjalne

• prawo do odpowiedniego standardu życia,
• prawo do ochrony zdrowia,
• prawo do zabezpieczenia socjalnego,
• prawo do wypoczynku i czasu wolnego.

Prawa kulturalne

• prawo do nauki (bezpłatnej i obowiązkowej w zakresie szkoły podstawowej),
• prawo do korzystania z dóbr kultury,
• prawo do informacji,
• prawo do znajomości swoich praw.

Prawa polityczne

• prawo stowarzyszania się i zgromadzeń w celach pokojowych.

Konwencja o prawach dziecka a stanowisko Polski

Polska ratyfikowała Konwencję 7 lipca 1991 r., jednak z pewnymi zastrzeżeniami oraz własną interpretacją niektórych przepisów. Zgodnie z pierwszym zastrzeżeniem, a wbrew tekstowi konwencji, dziecko adoptowane nie ma prawa poznać danych swoich rodziców naturalnych. Drugie zastrzeżenie dotyczy zapisu o wieku, w którym istnieje możliwość powołania do służby wojskowej lub podobnej i uczestnictwa w działaniach wojennych, a które będzie regulowane zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce (ale nie niższym niż 15 lat). W następujących po tych zastrzeżeniach deklaracjach (będących w istocie interpretacjami) strona polska stwierdza, że prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania oraz wyrażania własnych poglądów przez dziecko i występowania w sprawach dziecka dotyczących, w postępowaniu administracyjnym i sądowym jest obwarowane poszanowaniem władzy rodzicielskiej i musi być zgodne z polskimi zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca dziecka w rodzinie i poza rodziną. W drugiej deklaracji strona polska stwierdza, że poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie w zakresie planowania rodziny powinno pozostawać w zgodzie z normami moralności.