"Bądź niebieski" 02.04.2020

Wsparcie podczas epidemii

Rozmowa z dzieckiem o koronawirusie

            Ze względu na rozprzestrzeniające się fałszywe informacje na temat COVID-19 oraz związany z nimi poziom lęku, przedstawiam Państwu opracowanie Amerykańskiej Akademii Psychiatrii Dzieci i Młodzieży dotyczącej rozmowy z dziećmi i adolescentami o aktualnych wydarzeniach:

1.     Ważne jest, by stworzyć dziecku wspierające środowisko, aby czuło się bezpiecznie zadając pytania. Niewskazane jest jednak poruszanie tego tematu, jeśli dziecko nie wykazuje gotowości.

2.     Odpowiadaj szczerze na zadawane Ci przez dziecko pytania.

3.     Używaj łatwych i przystępnych dla dziecka słów. Dostosuj formę komunikacji do wieku, umiejętności i poziomu rozwoju dziecka.

4.     Korzystaj z wiarygodnych źródeł informacji (np. raporty WHO czy gov).

https://www.gov.pl/web/zdrowie/co-musisz-wiedziec-o-koronawirusie

https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019

5.     Bądź przygotowany na to, by musieć wielokrotnie powtarzać informację lub wyjaśnienia. Wielokrotne pytanie o tą samą rzecz, może być formą poszukiwania przez dziecko wsparcia.

6.     Razem z dzieckiem rozpoznajcie i nazwijcie uczucia, które mu towarzyszą. Pozwól dziecku odczuć, że jego pytania i zmartwienia są ważne i właściwe.

7.     Pamiętaj, że dzieci podchodzą do każdej sytuacji bardzo osobiście. Mogą wykazywać oznaki zamartwiania się o krewnych, bliskich, przyjaciół i znajomych. Mogą bać się o własne bezpieczeństwo i bezpieczeństwo członków rodziny. Pytać o rodzinę lub znajomych mieszkających za granicą.

8.     Wspieraj dziecko, ale nie dawaj obietnic bez pokrycia. Możesz zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa w domu, ale nie możesz zagwarantować, że nikt w obrębie regionu nie zachoruje.

9.     Uświadom dziecko, że osoby dotknięte koronawirusem otrzymują pomoc. To dobra okazja, by pokazać dzieciom, że gdy dzieje się coś przerażającego lub złego, zawsze można zwrócić się o pomoc i są ku temu odpowiednie służby.

10.  Dzieci uczą się od najbliższych dorosłych: rodziców i nauczycieli. Będą obserwować Twoje zachowanie i reakcje na wiadomości dotyczące wirusa. Uczą się również poprzez słuchanie rozmów dorosłych, pamiętaj o tym.

11.  Niewskazane jest nadmierne oglądanie przez dziecko telewizji i słuchanie wiadomości. Tego typu działania mogą wywoływać nadmierny lęk i napięcie.

12.  Dzieci, które doświadczyły poważnej choroby lub straty mogą być wyjątkowo wrażliwe i wykazywać nadmierne reakcje na obrazy i raporty prezentowane w mediach dotyczące choroby i śmierci. Te dzieci wymagają dodatkowej uwagi i wsparcia z Waszej strony.

13.  Szczególnej troski i monitorowania wymagają następujące objawy ze strony dziecka: zaburzenia snu, nadmierne zamartwianie się, lęki na temat śmierci i choroby. Bardzo nasilone mogą wymagać konsultacji psychologicznej.

14.  Mimo, że osoby dorosłe mogą być stale zainteresowane codziennymi wydarzeniami, pamiętajmy, że większość dzieci chce być po prostu dziećmi. Mogą nie wykazywać zainteresowania sytuacją lub nie chcieć myśleć o tym co dzieje się w kraju lub za granicą. Będą woleli grać w gry, bawić się, czy czytać książki i warto im na to pozwolić z zachowaniem aktualnych wskazań prozdrowotnych i profilaktycznych.

Sytuacja zagrożenia zdrowia nie jest dla nikogo łatwa do zrozumienia i zaakceptowania. Nic więc dziwnego, że wiele dzieci może czuć się zagubionych, bądź wystraszonych. Jako dbający dorośli, możemy pomóc poprzez słuchanie oraz odpowiadanie w sposób wspierający, szczery i zrozumiały. Na szczęście często dzieci wykazują dużą odporność psychiczną na stratę czy chorobę, Ważne jest jednak, by tworzyć bezpieczne i otwarte środowisko, w  którym dzieci będą czuły się swobodnie zadając pytania. Możemy skutecznie pomóc dzieciom w radzeniu sobie w stresujących wydarzeniach i zminimalizować odczuwane napięcie.

Na podstawie:

Fassler, D. (2020). Talking with childrenaboutcoronavirus (COVID19). American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. [dostępny www.aacap.org 13.03.2020].

Apel Twojego dziecka

·         Nie psuj mnie. Dobrze wiem, że nie powinienem mieć tego wszystkiego, czego się

          domagam. To tylko próba sił z mojej strony.

·         Nie bój się stanowczości. Właśnie tego potrzebuję - poczucia bezpieczeństwa.

·         Nie bagatelizuj moich złych nawyków. Tylko ty możesz pomóc mi zwalczyć zło, póki jest

           to jeszcze w  ogóle możliwe.

·         Nie rób ze mnie większego dziecka, niż jestem. To sprawia, że przyjmuje postawę głupio

           dorosłą.

·         Nie zwracaj mi uwagi przy innych ludziach, jeśli nie jest to absolutnie konieczne. O wiele

           bardziej przejmuję się tym, co mówisz, jeśli rozmawiamy w cztery oczy.

·         Nie wmawiaj mi, że błędy, które popełniam, są grzechem. To zagraża mojemu poczuciu

           wartości.

·         Nie chroń mnie przed konsekwencjami. Czasami dobrze jest nauczyć się rzeczy bolesnych

           i nieprzyjemnych.

·         Nie przejmuj się za bardzo, gdy mówię, że cię nienawidzę. To nie ty jesteś moim wrogiem,

           lecz twoja miażdżąca przewaga.

·         Nie zwracaj zbytniej uwagi na moje drobne dolegliwości. Czasami wykorzystuję je, by

           przyciągnąć twoją uwagę.

·         Nie zrzędź. W przeciwnym razie muszę się przed tobą bronić i robię się głuchy.

·         Nie dawaj mi obietnic bez pokrycia. Czuję się przeraźliwie tłamszony, kiedy nic z tego

           wszystkiego nie wychodzi.

·         Nie zapominaj, że jeszcze trudno mi jest precyzyjnie wyrazić myśli. To, dlatego nie

           zawsze się rozumiemy.

·         Nie sprawdzaj z uporem maniaka mojej uczciwości. Zbyt łatwo strach zmusza mnie do

           kłamstwa.

·         Nie bądź niekonsekwentny. To mnie ogłupia i wtedy tracę całą moją wiarę w ciebie.

·         Nie odtrącaj mnie, gdy dręczę cię pytaniami. Może się wkrótce okazać, że zamiast prosić

          cię o wyjaśnienia, poszukam ich gdzie indziej.

·         Nie wmawiaj mi, że moje lęki są głupie. One po prostu są.

·         Nie rób z siebie nieskazitelnego ideału. Prawda na twój temat byłaby w przyszłości nie do

           zniesienia. Nie wyobrażaj sobie, iż przepraszając mnie stracisz autorytet. Za uczciwą grę

           umiem podziękować miłością, o takiej nawet ci się nie śniło.

·         Nie zapominaj, że uwielbiam wszelkiego rodzaju eksperymenty. To po prostu mój sposób

           na życie, więc przymknij na to oczy.

·         Nie bądź ślepy i przyznaj, że ja też rosnę. Wiem, jak trudno dotrzymać mi kroku w tym

          galopie, ale zrób, co możesz, żeby nam się to udało.

·         Nie bój się miłości. Nigdy.

Autor: Janusz Korczak

pedagog, pediatra, pisarz,

prekursor walki o prawa dziecka

  Warto rozwijać u dzieci tak zwane kompetencje kluczowe – umiejętności, które są wskazywane w wielu raportach jako te, które   w przyszłości przydadzą się na pewno. Należą do nich matematyka, język angielski, programowanie, ale także kompetencje miękkie: kreatywność, umiejętności negocjacji, autoprezentacji, pracy w zespole, logicznego wnioskowania, czy rozumienia kontekstów kulturowych. Warto także uczyć dzieci planowania przyszłości. Szkoła nie zawsze sobie z tym radzi. Mimo że dokonuje się pewien postęp – chociażby wprowadzenie doradztwa zawodowego do szkół podstawowych i liceów – to wciąż duża część odpowiedzialności za przygotowanie dzieci do funkcjonowania na rynku pracy spoczywa na rodzicach. Dlatego warto od najmłodszych lat rozmawiać z dziećmi o przyszłości. 

Mamo, chcę być analityczką systemową!

W miarę dorastania umysł ludzki narzuca sobie coraz więcej ograniczeń. Problem w tym, że niektóre z nich są pozorne. Dziecko   w wieku 5 lat nie widzi dla siebie żadnych przeszkód. Dziewczynki deklarują, że chcą zostać astronautkami, a chłopcy nie mają problemu z perspektywą pracy artystycznej. Dopiero w wieku 6-8 lat dzieci dostrzegają, że pewne zajęcia są „bardziej odpowiednie” dla kobiet, a inne dla mężczyzn – i stosownie ograniczają swoją pulę wyborów. Warto rozmawiać z dziećmi o tych przekonaniach i razem zastanowić się, na ile są one prawdziwe. Bo może się okazać, że dziewczynka odrzuca przyszłość w bardzo perspektywicznych zawodach technicznych tylko dlatego, że według niej to zajęcie dla chłopaków – nie wie, jak wiele kobiet się  w nich spełnia, pomagając swoją pracą wielu ludziom. W wieku 9-13 lat dziecko zaczyna dostrzegać, że niektóre zawody cieszą się większym prestiżem niż inne. Może wtedy uznać, że niektóre zajęcia są poniżej jego godności. To  niebezpieczny moment, ponieważ istnieje ryzyko postawienia sobie poprzeczki zbyt wysoko i, w efekcie, wielkiego rozczarowania. A przecież w obecnych czasach nic nie stoi na przeszkodzie, aby najpierw zdobyć stosunkowo prosty zawód, a potem skończyć studia i zostać inżynierem albo pójść na kurs programowania obrabiarek CNC czy inteligentnych systemów zraszających. Do wyspecjalizowanych zawodów można dojść dłuższą, ale bezpieczniejszą, mniej stresującą i bardziej rozwijającą ścieżką. 

Jeśli nie wiesz, od czego zacząć rozmowę z dzieckiem, to świetnym,
darmowym narzędziem wspomagającym jest Mapa Karier. 

To strona internetowa prezentująca w bardzo atrakcyjnej dla dzieci i młodzieży formie przeróżne zawody – zarówno te istniejące, jak i zawody przyszłości – opierając się na oficjalnych danych o rynku pracy publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Pomocy Społecznej oraz Ministerstwo Edukacji. Można usiąść z dzieckiem przed komputerem i poszerzyć jego horyzonty pokazując mu ogromną różnorodność ludzkich zajęć. Zwrócić uwagę na kompetencje kluczowe, łączące już dziś najbardziej poszukiwane zawody. W jakim zawodzie warto znać angielski? W każdym! A w który zawód mogą wkroczyć komputery i roboty? Też w każdy! Warto więc umieć choć trochę programować, aby rozumieć, jak działają maszyny cyfrowe. Mając to na uwadze, wybierzcie razem pulę zawodów, które Was inspirują i Waszym zdaniem są przyszłościowe. Potraktujcie je jako Wasz wstępny, ogólny plan na przyszłość. Sprawdźcie, jakimi ścieżkami można do nich dojść. Nie przywiązujcie się do jednego zawodu i jednej ścieżki. Wobec przyszłości trzeba być elastycznym. Poza tym mamy tylko jedno życie, więc zawsze można po prostu zmienić zdanie i postanowić być kimś innym. 

Dzisiejsze decyzje nie są ostateczne

Warto raz na jakiś czas spędzić w ten sposób z dzieckiem godzinę lub dwie, zwłaszcza jeśli zwalniasz je z zajęć z doradztwa zawodowego w szkole lub Twoim zdaniem nie są one wystarczająco wartościowe. Bo stawką jest nie tylko jego przyszłość, ale także stres związany z koniecznością podejmowania życiowych wyborów. Wielość możliwych opcji może być przytłaczająca. Podczas wspólnej eksploracji zawodów ta różnorodność zostaje oswojona i uporządkowana dzięki doświadczeniu rodzica,              a dodatkową ulgę przynosi uświadomienie sobie, że sam wybór nie jest tak krytyczny, jak mogłoby się wydawać. 

Prognozuje się, że w niedalekiej przyszłości tempo rozwoju technicznego zmusi wszystkich pracowników do stałego dokształcania się. Ta wizja niekończącej się nigdy szkoły może wydawać się przerażająca, ale nie jest taka, jeśli spojrzy się na nią nie przez pryzmat przymusowej edukacji, a rozwijania własnych zainteresowań. Praca zabiera nam 8 albo i więcej godzin dziennie, to ogromna i ważna część życia, w której chcemy się realizować tak samo jak w życiu prywatnym. „Znajdź pracę, którą kochasz,      a nie przepracujesz w życiu ani jednego dnia” – to znany cytat z Konfucjusza, pod którym podpisałoby się wielu dzisiejszych pracowników. Z tej perspektywy, nauka przez całe życie – pojęcie odmieniane dziś przez wszystkie przypadki w kontekście edukacji i rynku pracy – jest po prostu wielką wyprawą po zawodach w poszukiwaniu własnego powołania. Ta droga tak naprawdę nigdy się nie kończy, więc nie ma sensu przywiązywać się do jednego zawodu. Zmiana to nic złego – jest tak naturalna, jak świat   i życie. 

Bibliografia: 

• Mapa Karier: https://mapakarier.org
• Raport Pearsona o rynku pracy w 2030 roku w kontekście wymagań edukacyjnych (po angielsku, streszczenie po polsku): http://umiejetnosci2030.pl
• Raport OECD o rynku pracy w 2030 roku w kontekście wymagań edukacyjnych (po angielsku): https://www.oecd.org/education/2030/E2030%20Position%20Paper%20(05.04.2018).pdf
• Brytyjskie badanie dotyczące postrzegania pracy przez dzieci (po angielsku): https://www.educationandemployers.org/drawing-the-future